گروه تفکر و  اندیشه: عضو هیات علمی دانشگاه مازندران درخصوص نام‌گذاری سال 1401 توسط مقام معظم رهبری گفت:  باید سعی شود تا با ارایه برنامه‌های منسجم و متعالی‌تر و در عین حال دقیق‌تر با تمرکز بر رقابت‌پذیری این شرکت‌ها و ارتقای جایگاه صادراتی آن‌ها، اقتصاد دانش‌بنیان با سرعت بیشتری محقق شود.

به گزارش پایگاه خبری فجر شمال، ابوالحسن حسینی عضو هیات علمی دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران، در یک یادداشت تحلیلی، به بیان راه‌حل‌هایی جهت تحقق شعار سال 1401 که از سوی رهبر انقلاب به تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین، نام‌گذاری شد، پرداخت.

       وی در این یاداشت تحلیلی آورده است:
  بیش از دو دهه از نام‌گذاری و ارایه شعار سال توسط مقام معظم رهبری به‌صورت رسمی و در پیام نوروزی می‌گذرد و ایشان هر ساله با توجه به مسایل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، شعاری را به عنوان شعار سال انتخاب و آن را به دولت‌مردان و مردم گوشزد می‌نمایند. با توجه به این موضوع، حدود یک دهه است که انتخاب شعار سال از سوی ایشان، سمت و سوی مشخص اقتصادی پیدا کرده و ایشان به‌شدت این جنبه را برای تعالی نظام، خودکفایی هرچه بیشتر کشور در برابر قدرت‌های جهانی و مقابله با تحریم‌های ظالمانه و ناجوانمردانه غرب و مولدسازی اقتصاد از درون مطرح می‌کنند.
وی ادامه می دهد: عناوینی چون جهاد اقتصادی(1390)، تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی(1391)، حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی(1392)، اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی(1393)، دولت و ملت، هم‌دلی و هم‌زبانی(1394)، اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل(1395)، اقتصاد مقاومتی، تولید، اشتغال(1396)، حمایت از کالای ایرانی(1397)، رونق تولید(1398)، جهش تولید(1399)، تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها(1400). این در حالی‌ است که شعار امسال از سوی ایشان با عنوان تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین، علاوه بر تاکید بر تولید و اشتغال‌آفرینی هم‌چون سال‌های گذشته بر جنبه کلیدی دیگری با عنوان دانش بنیان اشاره دارد که لازم است در این خصوص به آن پرداخته شود.

حسینی با اشاره به اقتصاد دانش‌بنیان توضیح می دهد:  از منظر سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) به عنوان سازمان مطرح‌کننده این مفهوم، اقتصاد دانش‌بنیان به طور مستقیم بر پایه تولید، توزیع و استفاده از دانش و اطلاعات بنا شده است. در چنین اقتصادی، دانش، محرک بهره‌وری و رشد اقتصادی و اطلاعات، فناوری و آموزش در عملکرد اقتصادی نقشی ویژه دارند. پایه‌های اصلی اقتصاد دانش‌بنیان در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه بر چهار عنصر استوار است: نظام نوآوری، توسعه نیروی انسانی، زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات و محیط کسب و کار. بر این اساس، اقتصاد کشورهای دنیا را در سه دسته اقتصاد منبع محور، کارایی‌محور و نوآوری‌محور ارزیابی می‌کنند.
عضو هیات علمی دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران در ادامه می افزاید: بر اساس شاخص‌های اقتصادهای نوآوری‌محور، کشورهایی چون آمریکا، کانادا، ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلستان و سوییس، ضمن داشتن بالاترین درآمد سرانه، تولید ناخالص داخلی، سهم صادرات، سطح زندگی و رفاه و شاخص نیروی انسانی از روند رو به رشدی در ارتقای اقتصاد دانش‌بنیان برخوردارند. چنان‌که افزایش سهم تولیدات دانشی، تحقیق و توسعه، فناوری‌های پیشرفته(هایتک) جلوه‌هایی از اقتصاد این کشورها می‌باشد. در حال حاضر کشورهایی چون چین، ژاپن، آلمان و آمریکا برنامه‌های مدون و مفصلی را با رویکرد اقتصاد دانشی تدوین و اجرا می‌نمایند. برنامه طرح توسعه تولید هوشمند در چهاردهمین برنامه پنج‌ساله توسعه چین 2021-2025، راهبرد رهبری در تولید پیشرفته آمریکا و جامعه 5 ژاپن، نمونه‌هایی از این فعالیت‌های مهم می‌باشد.

وی به شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران اشاره می کند و خاطرنشان می کند: در ایران نیز از سال 1389 و با تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، پشتیبانی از این شرکت‌ها از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری البته با وقفه‌ای 3 ساله صورت گرفت. بر اساس آخرین آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تعداد این شرکت‌ها بالغ بر 6600 شرکت می‌باشد که نسبت به تعداد آن در سال 1392 که 52 شرکت بوده رشد 127 برابری داشته است. این در حالی است که درآمد این شرکت‌ها نیز بیش از 675000 میلیارد ریال بوده که رشد 600 برابری را در طول یک دهه نشان می‌دهد.
حسینی اضافه می کند: با این‌حال سهم این شرکت‌ها تنها 2 درصد تولید ناخالص داخلی کشور است. این در حالی است که براساس سیاست‌های کلی علم و فناوری در افق 1404، سهم تعیین‌شده تولید ناخالص داخلی از فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان 50 درصد تعیین شده است که سهم 10 درصدی تولید ناخالص داخلی، از فناوری‌های پیشرفته و 40 درصدی برای سایر فناوری‌هاست و نیاز است تا 3 سال آینده با همکاری و تعامل مستمر بازیگران مهم این عرصه(دانشگاه‌ها، دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی) این ماموریت محقق شود.

عضو هیات علمی دانشگاه مازندران با اشاره به  متولیان اصلی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان اذعان می دارد:   در حال حاضر معاونت فناوری وزارت علوم به‌عنوان متولی مجوزهای مربوط به راه‌اندازی مراکز رشد، پردیس علم و فناوری، مراکز نوآوری، پارک‌های علم و فناوری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به‌عنوان مسوول شناسایی شرکت‌های دانش‌بنیان و سیاست‌گذار این حوزه، صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری به‌عنوان متولی اصلی تامین مالی دانش‌بنیان‌ها، پارک‌های علمی و فناوری و مراکز رشد دانشگاهی به‌عنوان ارایه‌دهنده خدمات مدیریتی، حقوقی، مالی، اعتباری، پروژه‌یابی و بازاریابی، آموزش‌های تخصصی ویژه و مشاوره تامین محل استقرار نقش مهمی را در این خصوص ایفا می‌کنند.
وی می افزاید: با این‌حال، سهم ناچیز این شرکت‌ها در تولید ناخالص داخلی و وجود مشکلاتی چون: ناتوانی در بازاریابی، قوانین بعضا دست و پاگیر کسب و کار(رتبه ایران بر اساس گزارش بانک جهانی در خصوص سهولت کسب و کار در بین 190 کشور، 127 می‌باشد) و اجرایی نشدن معافیت‌های مالیاتی، کمبود منابع مالی در پرداخت تسهیلات لازم، استفاده دستگاه‌های دولتی از محصولات خارجی، بی‌اعتمادی به محصولات ساخت داخل و دانش‌بنیان و نیز نبود برندهای سرشناس و معتبر و برندسازی مناسب برای این شرکت‌ها، مشکلات در روند ثبت شرکت‌ها به‌واسطه بوروکراسی‌های اداری باعث شده تا علی‌رغم ارایه بیش از 110 نوع خدمات حمایتی برای این شرکت‌ها هم‌چنان این جنبه از اقتصاد با وجود پتانسیل و توانمندی فراوان و فوق‌العاده نتواند نقش تاثیرگذار خود را ایفا کند.

     حسینی تصریح می کند: در حال حاضر شاید اکثریت واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان به دنبال بومی‌سازی و جایگزینی محصولات و خدمات داخلی با محصولات وارداتی باشند که بیشتر مبتنی بر مهندسی معکوس بوده و تحقیق و توسعه با تمرکز بر این روند در حال انجام است. از سویی در بحث رقابت‌پذیری شرکت‌ها و اقتصادهای دنیا همواره بر این نکته تاکید می‌گردد که حرکت رو به رشد اقتصاد یک کشور بیشتر باید در حوزه‌هایی باشد که دارای مزیت رقابتی و با تاکید بر مزیت رقابتی پایدار باشد. بر این اساس، جهت تقویت رقابت‌پذیری لازم است تا نگاه جدید و چیدمان دیگری در خصوص فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان از سوی نهادهای ذیربط چون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی جهت ارایه تسهیلات به این فعالیت‌ها صورت گیرد از جمله این‌که توان تحقیق و توسعه شرکت‌های دانش بنیان، توان طراحی و خلق محصول جدید و نه صرفا با رویکرد مهندسی معکوس، سطح رقابت‌پذیری و ارزش افزوده ایجادشده از سوی دانش موجود در آن صورت گیرد. از سوی دیگر بر دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی فرض است تا با ارایه تجهیزات آزمایشگاهی و فراهم‌نمودن بسترهای لازم برای استفاده از این شرکت‌ها حرکت برای تحقیق و توسعه سودمند و ارزش‌آفرین را ممکن سازند. دستگاه‌های اجرایی نیز ضمن همراهی برای ارایه مجوزهای لازم، فضا را برای حضور هر چه پررنگ‌تر این شرکت‌ها در بازارهای خارجی از طریق تسهیل حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، دعوت از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای سرمایه‌گذاری در محصولات این شرکت‌ها صورت دهند.

     عضو هیات علمی دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران در پایان ضمن تاکید بر هم‌راستایی و هم‌جهتی بین سه رکن صنعت، دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی و جلوگیری از موازی‌کاری و پراکندگی که باعث از بین رفتن منابع ارزشمند انسانی و مالی می‌شود ادامه می دهد: باید سعی شود تا با ارایه برنامه‌های منسجم و متعالی‌تر و در عین حال دقیق‌تر با تمرکز بر رقابت‌پذیری این شرکت‌ها و ارتقای جایگاه صادراتی آن‌ها، اقتصاد دانش‌بنیان با سرعت بیشتری محقق شود.