بر اساس این گزارش؛ نام این قارچ «دختر زرد» است که به دلیل زیبایی،
مازندرانی ها این نام را بر آن نهاده اند. اهالی روستاهای مازندران، قارچ
زرد کیجا را به خوبی می شناسند و به صورت گروهی و خانوادگی برای چیدنش به
جنگل می‌روند. به این کار «زردکیجا چینی» نیز می گویند. این قارچ در قسمت
های خاصی از جنگل ها رشد می کند.
اگر به روستاهایی مانند «کوشکسرا»، «دارابکلا» و «اسبوکلا» و «اوسا» در
منطقه شرق مازندران سفر کردید و گذرتان به جنگل افتاد، از بومی ها سراغ
قارچی را بگیرید که مزه گوشت می دهد. آن را کباب کنید و طعم خوشی که برای
همیشه زیر زبانتان می ماند را تجربه کنید. اسم این قارچ، «زرد کیجا» است.
از آن جایی که این قارچ در منطقه جنگلی شرق مازندران بیشتر از جاهای
دیگر می روید، روز بیست و یکم مهر ماه سومین جشنواره زرد کیجا در روستای
«اوسا» بخش مرکزی شهرستان میاندورود برگزار شده است.
طبیعت جنگلی و کوهستانی مازندران همواره به دلیل شرایط خاص آب و هوایی
از درختان و گیاهان خودرو خوراکی و دارویی منحصر به فردی برخوردار است، به
همین دلیل هر ساله مردم این خطه از فرصت وجود تمشک وحشی، ولیک، ازگیل یا
کُنس وحشی، خرمالو و انار وحشی در کنار انواع قارچ ها شامل «زرد کیجا»،
«ترافل» یا قارچ «دنبلان» و قارچ “کماگوش ” برای تامین غذای و عرضه آن در
بازار استفاده می کنند.
برداشت انواع میوه ها و قارچ های جنگلی که در گذشته فقط با هدف تفریحی و
طبیعت گردی و تامین غذا بوده است طی چند سال اخیر به دلیل ارزش بالا به
تجاری شدن این گیاهان وحشی نیز تبدیل شده است.
دومین نوع قارچ جنگلی که در مازندران به صورت برداشت انبوه انجام می شود
قارچ «ترافل» یا قارچ «دنبلان» از جنگلهای هیرکانی در شرق مازندران است،
موضوعی که در برداشت این نوع قارچ بسیار مهم است این که از جمله گیاهان
قاچاق محسوب می شود، چراکه به دلیل شرایط خاص برداشت، سبب آسیب زدن به جنگل
می شود. قارچ ترافل یا دنبلان با شخم زدن خاک کف جنگل و زیر درختان به دست
می آید و در نتیجه سبب تخریب جدی خاک و خشکیده شدن درختان می شود به همین
دلیل سازمان جنگل ها و آبخیز داری کشور برداشت این نوع قارچ را ممنوع و
قاچاق اعلام کرد.
این قارچ به عنوان لذیذترین و گران‌قیمت‌ترین قارچ های دنیا در عمق
تقریبا پنج تا 30 سانتی‌متری خاک و در مجاورت ریشه گیاهان به خصوص زیر درخت
بلوط رشد می‌کند.
اکنون که در آستانه ماه آبان در فصل پاییز رسیدیم، همزمان با بارندگی
های این فصل، قارچ زرد کیجا سر با رعد و برق و بارندگی های پراکنده از خاک
برآورده و شروع به رویدن می کند، قارچی که به نسبت 2 گونه از قارچ های دیگر
به لحاظ تجارت ارزش کمتری دارد، اما رویش این قارچ به مراتب در مناطق
وسیعی از جنگل ها بیشتر است.
قدمت جنگل های شمال ایران به حدود 30 تا 40 میلیون سال قبل بر می گردد و
دارای 90 گونه درختی و 211 گونه درختچه ای و هزار و 558 گونه علفی و بوته
ای است، مساحت این عرصه ها در حدود یک درصد جنگل های اروپاست ولی تعداد
گونه های آن 16 درصد گونه های موجود در کل قاره اروپاست.
این مقایسه ها نشان می دهد جنگل های هیرکانی در شمال ایران با وجود
مساحت کم، تنوع گونه ای بسیار زیادی دارد و از این نظر و به دلیل تنوع
زیستی و گستردگی ذخایر ژنتیکی، شایسته حفاظت و حراست و تحقیقات بیشتری است
که با تهیه طرح مدیریت پایدار همه نگرانی های فراروی این عرصه برطرف خواهد
شد.
معمولا با این قارچ «کباب زرد کیجا»، «زرد کیجا پلو» و «خورشت زرد کیجا»
پخته می‌شود. برای تهیه زرد کیجا پلو، ابتدا زردکیجا را با مقداری آب، آب
پز می‌کنیم و آب آن را دور می‌ریزیم و سپس دو عدد پیاز متوسط خلالی همراه
با گردو و کنجد پودر شده را با زرد چوبه و نمک و فلفل داخل روغن تفت داده و
پس از اینکه برنج را آبکش کردیم، این مواد را لابلای برنج می‌ریزیم البته
می‌توان دانه‌های انار ترش یا رب را هم به آن اضافه کرد.
مسعود پاشنا/مازندران